Hayvan hücresi modeli, hayvanların dokularını oluşturan bir ökaryotik hücre tipidir. Hayvan hücreleri, diğer ökaryot hücre tiplerinden (özellikle bitki hücrelerinden) belirgin bir şekilde farklılık gösterir; hücre duvarı ve kloroplastları yoktur ve kofulları genellikle küçüktür. Hücre zarı esnek olduğundan, hayvan hücreleri farklı şekiller alabilir ve fagositik bir hücre, diğer cisimleri içine alabilir. Bu özellikleri sebebiyle bitki hücresinden farklı organelleri vardır. İnsan hücreleri biyolojik olarak ökaryotik hücrelerle aynı kategoriye girerler. Ökaryotik Hücrelerin Genel Yapısı Ökaryotik hücreler, prokaryotlardan genellikle çok daha büyüktürler. Organel olarak adlandırılan farklı iç zarlar ve iç yapılar ile mikrotüpçük ve ara iplikten (intermediate filaments) oluşmuş hücre iskeletine sahiptirler. Hücre İskeleti Hücre iskeleti, hücrelerin iç yapısını ve şeklini sağlar. Ökaryotik DNA, hücrenin bölünme dönemlerinde kromozom olarak adlandırılan doğrusal sarmallar haline dönüşür. Çekirdeğin bölünmesi sırasında kopyalanarak mikrotüpçükler aracılığıyla çekilirler. Eşeysiz hücre bölünmesine (mitoz) ek olarak, çoğu hayvan hücresinin hücre kaynaşması yöntemiyle gerçekleşen bir eşeyli üreme süreci (mayoz) vardır. Bu eşeyli üreme, prokaryotlarda görülmez. İç Zar Sistemi Ökaryotik hücrelerde farklı zarlarla çevrili yapılar vardır. Bunlara topluca iç zar sistemi denir. Vezikül ya da koful (vakuol) gibi basit bölmeler, diğer zarlardan tomurcuklanarak meydana gelir. Çoğu hücre, endositoz adı verilen bir süreçle besin ve diğer maddeleri içine alır; endositozda hücre zarı içe kıvrılarak ve büzülerek bir vezikül oluşturur. Çoğu zarla çevrili organelin evrim sürecinde bu tür veziküllerden meydana geldiği varsayılmaktadır. Çekirdek Çekirdek, çift zarla çevrili bir çekirdek kılıfı ile korunur. Çekirdek örtüsünde yer alan gözenekler, moleküllerin girip çıkmasını sağlar. Çekirdek kılıfının farklı tüp veya yapraksı uzantıları, endoplazmik retikulum (ER) adı verilen yapıyı oluşturur. Bu yapı, proteinlerin sentezi ve olgunlaşmasından sorumludur. Granüllü ER'da ribozomlar bulunur ve bunların sentezlediği proteinler ER'un iç bölümüne (lümene) girer. Bu proteinler, sonradan düz ER'dan (ER'un granülsüz bölümü) tomurcuklanan veziküllerin içine girerler. Çoğu hayvan hücresinde bu protein taşıyan veziküller, golgi cisimciği (golgi aygıtı) olarak adlandırılan yassılaşmış vezikül desteleriyle kaynaşır ve proteinler orada farklı yapısal değişimlere uğrar. Veziküller Veziküller çeşitli amaçlar için özelleşmiştir. Örneğin, lizozomlar besin kofulları içindeki maddeleri sindiren enzimler taşır, peroksizomlar ise hücre için zararlı olan peroksiti parçalar. Çoğu protozoada bulunan büzülür (kontraktil) kofullar, hücre içindeki birikmiş fazla suyu toplar ve dışarı atar. Ekstruzomlar ise avcı canlılardan kaçmaya ve hücrenin avını yakalamasına yardımcı olan maddeleri dışarı atar. Çok hücreli canlılarda hormonlar genellikle veziküllerde üretilir. Bitki hücrelerinde ise merkezi koful, hücre hacminin önemli bir bölümünü kaplar ve hücrenin osmotik basıncını sabit tutar. Mitokondri Mitokondriler, hemen hemen her hayvan hücresi modelinde bulunan organellerdir. Bir zar çiftiyle çevrilidirler ve iç kısımda bulunan krista adı verilen iç kıvrımlardan oluşurlar. Hücre solunumu burada gerçekleşir. Kendi DNA'ları vardır ve diğer mitokondrilerin bölünmesi sonucu oluşurlar. Hayvan Hücresinin Temel Özellikleri Hayvan hücreleri, belirli yapısal ve işlevsel özelliklerle donatılmıştır:
Hayvan hücresi modeli, bu temel özellikler ve yapılar sayesinde, biyolojik çeşitliliği ve hayvan dokularının işlevselliğini anlamak için önemli bir araştırma konusudur. |