Mitoz, amip gibi tek hücreli canlılardan insanlar gibi çok hücreli canlılara kadar gözlemlenen, hücre bölünmesi yoluyla çoğalma işlemine verilen addır ve genel olarak mitoz bölünme olarak anılır. Mitoz bölünme, bütün canlılarda ve hatta organizmalarda görülmektedir. Mitoz bölünmede ana hücre ile oluşan yavru hücre tıpa tıp aynı olmak zorundadır. Bu nedenle mitoz bölünmede kalıtsal çeşitlilik sağlanamaz çünkü bu, tek eşli yani bireysel bir üreme yöntemidir. Oluşan yavru hücrelerin şekilleri ve kalıtsal özellikleri ana hücreye benzer. Mitoz bölünme, yaralanan ve yaşlanan hücrelerin yerine yeni hücreler üretilmesi için kullanılır. Organizmalarda büyümeyi sağlayan mitoz bölünmenin ta kendisidir. Mitoz bölünmede olgunlaşan ana hücre bölünerek iki hücre haline gelir. Mitoz, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar.

Mitoz bölünme öncesi hücre, bölünmek için hazırlık evresine girer. İki mitoz arasında geçen bu evre interfaz olarak adlandırılır. İnterfaz, bölünmenin asıl evresi değildir. İnterfaz, canlının normal yaşamını sürdürdüğü evredir. İnterfaz evresinde beslenme, gelişme, büyüme ve biyokimyasal tepkimeler gibi olaylar gerçekleşir. Hücre bölünmeye karar verdiğinde ise bölünmeye ait davranışlar sergilemeye başlar.

Çekirdek bölünmesi: İnterfaz evresi dışında çekirdek bölünmesi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere dört evrede gerçekleşir.

Profaz evresi: Ağsı bir yapı gösteren kromatin ipliği, helezon şeklinde kıvrılarak kısalıp kalınlaşması ve kromozom oluşması bu evrede gerçekleşir. Kromozomlar profaz evresinde gözle görünür hale gelmeye başlar. İnterfaz evresinde eşlenen sentrioller ayrı kutuplara çekilirken aralarında iğ iplikleri adı verilen bağlar oluşur. Profaz evresinin sonlarına doğru çekirdek zarı ve çekirdekçiğin erimeye başladığı görülür. Ancak sentrioller sadece hayvan hücrelerine ait yapılardır, bitki hücrelerinin mitozu sırasında görülmez.

Metafaz evresi: İğ ipliklerine tutunan kromozomlar hücrenin ortasına yani ekvator düzlemine dizilir. Kromozomların en net şekilde görüldüğü evre metafaz evresidir. Her bir kromozoma ait sentromerler belirgin bir şekilde ikiye ayrılarak bölünür ve kromatitler tam olarak birbirinden ayrılır. Sentromerler bütün kromatitlerde aynı anda ayrılır. Kromatitler sentromerleri ile iğ ipliklerine tutunurlar ve zıt kutuplara doğru harekete geçerler.

Anafaz evresi: Kromatitlerin zıt kutuplara çekilmesiyle birlikte birbirlerinden ayrılarak kardeş kromatitler adı verilen iki kromatit oluştururlar. Kardeş kromatitler kutuplara vardığında anafaz evresi sona erer.

Telofaz evresi: Kromatitlerin kutuplara ulaşmasının ardından çekirdek zarı yeniden oluşur ve kromatitler kromozom haline gelir. Çekirdekçik yeniden belirir ve hücre iki yeni çekirdek içerir hale gelir. Bu evre telofaz olarak adlandırılır.

Sitoplazma bölünmesi: Çekirdek bölünmesinin ardından hücre sitoplazma bölünmesi geçirir. Bitki hücrelerinde ve hayvan hücrelerinde mitoz bölünmenin farklarından biri de sitoplazma bölünmesidir. Hayvan hücrelerinde mitoz bölünmede sitoplazma boğumlanarak, bitki hücrelerinde ise ara lamel oluşturularak bölünme gerçekleşir.

Mitoz bölünme, hücrelerin kendilerini yenilemesi, büyümesi ve tek hücreli canlılarda üreme işlemi için hayati öneme sahiptir. Bu süreç, hücredeki genetik materyalin doğru bir şekilde kopyalanıp iki yeni hücreye aktarılmasını sağlar. Dolayısıyla, mitoz bölünme, organizmaların sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri için kritik bir biyolojik süreçtir.