Doku
Doku, yapı bakımından ortak özellikler taşıyan hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu yapıdır. Belirli bir işlevi yerine getirmek üzere farklılaşmış bir veya daha fazla hücrenin bir araya gelerek bağlanmasıyla oluşan topluluğa doku denir. Bu dokular, benzer görevlerde yer alarak insan, hayvan ve bitki organlarını meydana getirirler. Kısaca ifade edilebilir ki, hücreler birleşerek dokuları, dokular birleşip organları ve organlar bir araya gelerek sistemleri oluşturur. Doku oluşumu çok hücreli canlılarda, bitki ve hayvan yapısına göre farklı şekillerde gerçekleşir. Örneğin, kan hücrelerinin bir araya gelmesiyle kan dokusu, kemik hücrelerinin bir araya gelmesiyle de kemik dokusu oluşur. Aynı şekilde sinir hücrelerinin oluşturduğu topluluk ise sinir dokusu olarak adlandırılır.
Vücudun dışını örten deriyi, iç organların dışını ve içini döşeyen zarları ve salgı çıkaran bezleri oluşturan doku türü epitel dokudur. Organları ve vücudu örten epitel dokuya örtü epiteli, salgı çıkarana da bez epiteli denir. Epitel doku hücrelerinin bulunduğu yere göre yassı, silindir, prizma veya kübik biçiminde olabilir. Tek katlı ya da çok katlı şekilde dizilirler. Tek katlı epitel, bağırsak, mide, soluk borusu, kalp ve damarlar gibi organların iç yüzeylerini döşeyen ince zarlarda bulunur. Sürekli salgı çıkaran ve epitel içinde dağınık bulunan hücrelere ise bez hücresi denir.
Bitki ve hayvanlarda ise birbirinden oldukça farklı dokular gelişmiştir. Bitkilerde bitkinin enine ya da boyuna gelişmesini sağlayan doku, koruyucu doku, mantar doku, temel doku, destek doku ve salgı doku bulunur.
Hayvanlarda İç ve Dış Örtüyü Sağlayan Dokular
- Epitel doku
- Yağ doku
- Katı doku
- Kemik doku
- Kıkırdak doku
- Kas doku
- Sinir doku
- Destek doku
İnsanlarda Bulunan Doku Çeşitleri
- Bağ dokusu: Vücuttaki tüm dokuları birbirine bağlayarak organ durumuna gelmelerini sağlayan, epitel gibi zayıf dokulara destek olan, organlar arasındaki boşlukları doldurup onlara esneklik ve koruyuculuk veren dokudur. Doku kaynatıldığında ortaya jelatinimsi bir madde çıkar. Bu lifler esnek ve dayanıklı bir yapıya sahiptir.
- Kemik dokusu: Kireçli sert bir ara maddesine sahiptir. Bu madde içerisinde biçimlerine uygun boşluklara yerleşmiş canlı kemik hücrelerinden oluşur. Görevi ise vücudun iç iskeletini oluşturmaktır.
- Kıkırdak doku: Bulunduğu bölgeye sertlik ve esneklik veren yuvarlak kıkırdak hücreleri ile kondrin ara maddesinden oluşur. Yavru anne karnındayken kemiklerinin çoğu kıkırdak şeklindedir. Doğuncaya kadar ve doğduktan sonra bu kıkırdak doku kemikleşir. Uzun kemiklerin başla gövdesi arasındaki bir bölgede kalan kıkırdak doku 25 yaşına kadar uzamaya devam eder. Yetişkin insanlarda da vücudun farklı bölgelerinde kıkırdak doku bulunur.
- Kas dokusu: Esneme ve kasılma yeteneği bulunan, iğ biçiminde, kas hücrelerinin bir araya gelip oluşturduğu bağ dokusuyla bağlanmasından oluşur. Gövdedeki etlerin tümü, mide, bağırsak, kalp, diyafram ve damarlar gibi organlarda da kas dokusu bulunur.
- Kan dokusu: Ara maddesi kan hücreleri ve plazmadan oluşur.
- Sinir dokusu: Nöron ismi verilen sinir hücreleriyle nöroglia adlı bir ara maddesinden oluşur. Sinir dokusunun görevi, uyarıları beyine taşımak ve beynin tepkisini organlara iletmektir. Her nöronda sitoplazma ve çekirdeğin bulunduğu bir hücre gövdesi ve biri kısa biri uzun uzantılar bulunur.
- Diğer dokular: Özek doku, dokuları birbirine bağlayan besin maddelerini depolayan dokudur. Koruyucu dokular, iletken dokular, destek dokular ve salgı dokuları gibi çeşitli dokular da mevcuttur.
|
