Hücre Bölünmesi ve Kalıtım

Hücre bölünmesi ve kalıtım, olayları tek hücre ile yaşayan canlılar hariç diğer tüm canlılarda şüphesiz görülen bir durumdur. Bu durum biyoloji alanında incelenen ve hayatımızda yeri ve önemi oldukça büyük olan bir olaydır. Hücre bölünmesi, hücrelerin bölünerek büyümesi için gerekli bir durumdur. Hücre zamanla büyüme göstererek hacim olarak farklılaşır ve daha sonra uygun durumlar sağlandığında hücrede bölünmeler başlar. Hücre büyürken hücre zarı da büyümeye başlar. Fakat buradaki en önemli nokta hücre hacmi hücre zarına oranla çok daha hızlı bir şekilde büyür ve bu nedenle hücre zarı bir süre sonra mecburen bölünmeye başlar. Bölünen hücrelerin sayısı arttıkça hücre yenilenmeleri de hızlıca artış gösterir. Tabi ki hücre bölünmesi hücrenin yöneticisi olan hücre çekirdeği kontrolünde gerçekleşmektedir. Hücre bölünmeye hazır olduğunda çekirdeğin bu duruma izin vermesi beklenir. Bu izin uygun yollar ile hücreye verildiğinde bölünme işlemi kısa bir sürede gerçekleşir. Hücre bölünmesi tek hücreli canlılarda ve çok hücreli canlılarda bölünürken farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle hücre bölünmesi iki ayrı grupta incelenir. Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesi ve kalıtım üremeyle meydana gelmektedir. Fakat çok hücreli canlılarda hücre bölünmesi mayoz bölünme ve mitoz bölünme ile sağlanmaktadır.

Hücre bölünmesi (Mitoz bölünme): 2n kromozomlu vücut hücrelerinde görülen bir bölünme türüdür. Bu bölünme sonucunda ortaya bir hücreden iki hücre çıkmaktadır. Mitoz bölünmede mayoz bölünmeye göre daha yavaş çoğalma gözlemlenmektedir. Mitoz bölünme, deri hücrelerinde, kas hücrelerinde ve buna benzer hücrelerde görülmektedir. Bu bölünme sonucunda 2n kromozomlu bir hücreden yine 2n kromozomlu hücreler meydana gelmektedir. Bu bölünme tek hücreli canlılarda çoğalmayı sağlar, çok hücreli canlılarda ise yenilenmeyi ve onarımı sağlar. Yanı hem tek hücreliler de hem de çok hücreliler de bu bölünme ile karşılaşabilirsiniz.

Hücre bölünmesi (Mayoz bölünme): Genellikle eşey ile üreyen canlılarda görülen mayoz bölünme gelişmiş hücrelerde erkek ve dişi hücreler olmak üzere değişiklikler göstermektedir. Bu bölünme ile 2n kromozomlu hücrelerden meydana n kromozomlu hücreler gelmektedir. Mayoz bölünme sonrasında ortaya 4 adet yeni hücre gelmektedir. Mayoz bölünmenin oluşturduğu dişi üreme hücresine yumurta, erkek üreme hücresine ise sperm adı verilmektedir. Genellikle insanlarda karaciğer hücresi, kan hücresi ya ad beyin hücresi oluşumunda mayoz hücre bölünmesinin oldukça önemi vardır.

Kalıtım kısaca, bir yavrunun annesinde ve babasında bulunan özelliklerin çocuğuna geçmesine kalıtım adı verilmektedir. Yavrudaki benzerliklerin ortaya çıkmasını etkileyen durumlardan biri kalıtım, diğeri ise çevre faktörüdür. Kalıtım normal bir durumda her canlıda oluşabilen bir durumdur. Bazen bireyin oluşumunda sadece kalıtım görev alabilmektedir. Bazen ise bu duruma sadece çevre yön vermektedir. Hücre bölünmesi ve kalıtım, biyoloji için oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle öğrenilmesi gereken önemli bilgilerdendir. Örneğin oluşan tek yumurta ve çift yumurta ikizleri gibi durumlar genellikle kalıtım neden ile ortaya çıkan durumlar arasındadır ya da anne ya da babada bulunan göz renginin çocuğa geçmesi de yine bu durumu etkilemektedir.